Kule ord (93): å ikkje spara på konfekten

Her er det nokon som ikkje har spart
på konfekten.

Om du sparar på konfekten, lever sjokoladebitane lenger i øskja. Det å spara på konfekten er ein heilt konkret ting. Det å ikkje spara på konfekten, derimot, har den overførte meininga å gje på, gønna på - eller korleis ein no vil ordleggja det.

Språkrådet er kontakta om bakgrunnen for dette uttrykket, og Dag F. Simonsen peikar på at uttrykket ser ut til å ha levd og lever anonymt i språket, slik mange faste frasar og vendingar gjer. "Uttrykket er kjent i alle fall frå mellomkrigsåra, og det var ei tid då det ikkje var konfekt på bordet i alle hus, noko som gjev ein slags sosial bakgrunn for at `ikkje spare på konfekten`kom i bruk i tydinga `gå hardt på, bruke alle middel, ta hardt i`, som ein finn i Nynorskordboka." Så langt Simonsen.

Uttrykket kan brukast både i positiv og negativ samanheng. Det går fint fram av dei to sitata nedanfor, som begge er frå mellomkrigstida.

Først er det ein reportasje frå ein bygdestrid på Nordvestlandet, der den utsende redaksjonssekretæren først fabulerer over "Naturens og menneskenes steilhet", og slår fast at her er det liten plass for "østlandsk bredde eller utflytende dansk gemytlighet":

Ingen av partene kan altså sies å spare på konfekten. Begge ser like personlig uforsonlig på hverandre og begge er utvilsomt i like god tro om sin egen saks rett og rettferdighet og sin motparts bevisste ondskap. (...) (Dagen 24. august 1929)

Så er tonen heldigvis ein heilt annan i denne saka frå ein konsert i Harmonien:

Sibelius pleier ikke å spare på konfekten når det gjelder farverik instrumentering. 2nen symfoni danner forsåvidt ingen undtagelse, og den kompakte instrumentasjon sammen med den recitativiske temabehandling i 1ste og 2nen sats gjennemføringer stiller meget store krav til både orkester og dirigent. (Dagen 8. desember 1936)