Kule ord (29): bikkjebita

Glefsing, biting og kortsynt krangel (Illustrasjon frå
Wikimedia Commons).

Asmund Olavsson Vinjes bok Ferdaminni frå sumaren 1860 er ei fantastisk reiseskildring frå hovudstaden i sør, opp til kroninga av kong Karl 4. i Trondheim, rundt om i Trøndelag og så sørover att. Vinje er ein framstegets mann med skarpt blikk for skikkar og uskikkar, ikkje minst i gardsdrift og bygdeliv. Forfattaren har tankar og meiningar om mangt, og ikkje legg han skjul på det han tenkjer. Samtalar med namngitte og ikkje-namngitte personar blir referert, og forfattaren sper på med skoser og sjølvskrivne dikt. Språket er ei sak for seg. Vinje var ein av nynorskens pionerar, og han skriv eit språk som er nytt, uferdig og til dels uprøvd som skriftspråk. Det merkast sjølvsagt òg at språkhistoria har gått sin gang dei over eitthundreogfemti åra etter at Ferdaminni kom ut. Likevel er språket både ledig og forfriskande. Og så kan ein læra så velsigna mange ord av å lesa denne boka.

Eit slikt ord er verbet å «bikkjebita». Det er nokså sjølvforklarande, vil eg tru. Vinje brukar ordet om stride nordtrøndarar, som ikkje ville gå med i rikssamlinga den gong i sagatida. Ordet kan brukast i dag med – stundom om lokalpolitikk, av og til om storpolitikk og andre gonger i heilt andre samanhengar der folk og grupper er etter kvarandre. Glefsing, biting og kortsynt krangel - det må vera bikkjebiting i eit nøtteskal. Her er ordet hjå Vinje:

Det var, som dei Fleste maa vita, her Ølvir og sidan Kalf Arneson, som fekk Ekkja hans, budde, desse gode Mønstermenn bland dei harde Halsarne, som vilde vera Bygdarkongar og Vikingar og Sjølvstyringar, og soleides sette seg imot alt Stræv for at faa til eit alle desse Smaariki, som laag og bikkjebeit kverandre. Bonden tenkte ikki på det heile Riket, men berre paa at grava til Bygdi si. (Feradaminni, Bergen 1975, side 143)