Rut, ei bokmelding

Rut slik mellomalderkunstnaren William de
Brailes såg henne (Walters Art Museum,
henta frå Wikimedia Commons)

Velkomen til den første boka i Bibelen der ingen slår nokon i hel. I boka om Rut er det derimot vâr romantikk, tette familierelasjonar og eit blikk inn i flyktningens kvardag. Merkeleg mykje gjev gjenklang i vår eiga tid. Andre sider ved forteljinga minner om avstanden i tid og kultur. 

Rut er ei ung moabittkvinne, og altså ikkje jøde. Ho lever i dommartida, perioden før Israel er leia av kongar, og vi er då tilbake godt og vel tusen år før Jesu fødsel. Heile boka om henne er berre fire kapittel lang, og eit bibelkapittel treng ein ikkje så mange minuttar for å lesa gjennom.

For ei nydeleg bok dette er.

HANDLINGA. Det er uår i Israel. Noomi og mannen hennar, Elimelek, dreg frå Betlehem i Israel til slettelandet Moab på den andre sida av Jordanelva og Saltsjøen. Her finn dei to sønene deira  seg moabittiske kvinner til koner, og Rut er den eine av desse. Men Elimelek døyr der i Moab, og så døyr begge sønene. Noomi sit att i eit framandst land med to svigerdøtrer frå eit anna folkeslag, og utan barneborn.

Då har du ikkje trekt vinnarloddet. Særleg ikkje i eit ættesamfunn der mannen frontar familien og vidareføring av slekta er prioritet éin. 

Noomi dreg heim att til Betlehem. Svigerdottera Rut vil ikkje skiljast frå henne trass i at Noomi meiner det ville vera best for den unge kvinna å gå tilbake til morshuset og sitt eige folk.

Så både Rut og Noomi hamnar i Betlehem i Israel. Eg skal ikkje røpa så mykje meir om kva som så hender, for det er her hovudhandlinga i boka ligg.

SONGEN TIL SVIGERMOR. 

Der du går, vil eg gå,

og der du bur, vil eg bu.

Ditt folk er mitt folk,

og din Gud er min Gud.

Der du døyr, vil eg døy,

og der vil eg bli gravlagd.

Måtte HERREN la det gå meg ille

både no og sidan

om noko anna enn dauden

skal skilja meg frå deg!

Desse linjene er ikkje skrivne til ein mann, ein kjærast, ein son eller ei dotter, ein far eller ei mor. Det er Rut sin song til svigermora Noomi. Kanskje tek eg det litt langt med å kalla det song, for det er svaret Rut gjev når Noomi bed henne slå seg til ro i sitt eige folk. Men desse versa har eit poetisk uttrykk og er i den siste bibelomsetjinga gjengitt slik ein gjerne gjev att bøner og songar. Så eg tek sjansen og kallar det Ruts song til svigermor.

Plassert i ein slik samanheng føyer desse versa seg inn saman med andre songar og bøner frå kvinner i Bibelen: Debora, Rut, Hanna og Maria. Mange kristne kvinner har seinare følgd i fotefara til desse. Og sjølv om det er eit stykke frå slettene i Moab og markene rundt Betlehem til den walisiske landsbygda, så blir eg minna om den store walisiske salmediktaren Ann Griffiths. Går vi endå nærare vår eigen bedehustradisjon, ruvar amerikanske Fanny Crosby og svenske Lina Sandell. 

FATTIGDOM, FLUKT OG UTANFORSKAP. Forteljinga om Rut har noko moderne, eller snarare tidlaust over seg. Menneske som må flykta på grunn av vanskelege tider, som endar opp i eit samfunn med ein annan kultur og religion, som er fattige og treng omsorg og gode ordningar for å klara seg. Alt dette møter oss i boka om Rut. 

Andre ting er meir framade, slik som å la det vera att litt aks i kornåkeren som omsorgsordning for dei fattige og innflyttarane. Moselova påla israelittane å gjera dette. Mange skikkar omkring ekteskapsinngåing er sjølvsagt òg annleis enn det vi kjenner i dag.

EIN ANNAN SONG.

Jeg er ei lita jente - og jeg en liten gutt.

Og jeg vil ligne Daniel - og jeg vil ligne Rut.

For Rut hun var så god og sann

og Daniel så modig, han.

Jeg er ei lita jente - og jeg en liten gutt.

Det var slik mange av oss borna møtte Rut på søndagsskulen og i kristent barnearbeid på 1970-talet. Songen blir neppe brukt lenger. Kjønnsrollene er for tydelege og tradisjonelle for vår tid. Det har gått med denne som med andre songar som har hamna i vår tids moralske skammekrok, som "Gud vil jeg skal være et solskinnsbarn" og "Vær forsiktig lille barn hva du gjør". 

Songen vart brukt som vekselsong der jentene song Rut-delen og gutane song det som handla om Daniel. Slik eg hugsar det, song vi gjerne godt med på denne songen. Gutane òg tok godt i. Eit element av pedagogisk konkurranse kom nok til hjelp ("kven syng høgast?"). Akkurat det er litt tankevekkjande for eit kristent barne- og ungdomsarbeid som gjennom nokre tiår hatt problem med å nå ut særleg til gutane. 

Så skjønar eg innvendingane, slik dei t.d. er presenterte fornuftig og godt i denne artikkelen, for skal jentene berre vera gode og sanne? Interessant nok, forresten, så har vi gjerne ein tendens til å tenkja inn ordet "berre" når vi reagerer på noko. Og, bevares, det er ingen grunn til å kivast om dette. Vi har meir til felles enn det som skil oss. Ikkje berre jenter bør vera gode og sanne, ikkje berre gutar treng mot. Rut i Bibelen hadde både det eine og det andre.

ROMANTIKKEN. Boka om Rut er ei romantisk bok. Det er ein romantikk forma av respekt, truskap og godleik. Faktisk kan ein òg lesa inn ein viss metoo-brodd i forteljinga (kapittel 2, vers 9). 

Den som les, vil sjå korleis det går. Men det er ingen tvil om at Boas er ein bra kar. Og svigermor Noomi har ein finger med i spelet.