A.O. Vinjes parentesar (maiquiz)

Aasmund Olavsson Vinje (Bergen bys
historie. Univertsitetsforlaget,
frå Wikimedia Commons)

- Mange meina, at aka paa Jarnvegen er leidt og keidt og altid likt seg sjølv; men eg, som er leid af trøyttkjøyrde Øykir og Skranglekjerrur, eg finner det som eit Dikt at fara so fort og sjaa Tre og Steinar og Tuvur og alt, som i Vegen kann koma, at syna seg fram i ein Augneblink og atter renna fraa os som skræmde Fuglar, og so høyra Eimvogni frøsa som ein annan Hest og faa Mat og Drykk af Kol og Vatn. 

Slik opnar Aasmund Olavsson Vinje boka si Ferdaminni fraa Sumaren 1860. Det er ei fantastisk bok. Ei oppkome av forteljingar, observasjonar og meiningar. Innimellom det heile eit dikt her og der.  Vinje ruvar i den norske bokheimen, og han var ein av dei første forfattarane som skreiv på nynorsk. Sjølv om både ord og rettskriving stundom kan vera uvan, må ein vera god trebukk for å oversjå kor godt språket er. Og vakkert, sjølvsagt. 

I boka brukar Vinje nokre gode norske ord - skulle ikkje undra meg om han fann på ein del av dei sjølv - som han forklarar ved hjelp av ein parentes. Han såg det vel som sitt kall å læra lesande folk gode norske uttrykk. Nedanfor har eg lista opp nokre slike ord frå Ferdaminni. Etter kvart ord er det gitt tre svaraltnerativ. Eitt av dei er den forklaringa ein finn i Vinjes parentes.

Lukke til med fleirvalsoppgåvene (multiple choice). Dei rette svara finn du til slutt.

(1) Husbunad
a. møblement
b. måleri på veggane
c. (ytre) husmåling

(2) Flogvit
a. geni
b. galning
c. mareritt

(3) Ikjøting
a. representasjon
b. inkarnasjon
c. oppvakning

(4) Revagivnad
a. rask til beins
b. diplomatisk talent
c. treng lite søvn

(5) Ovbunad
a. bunadsvest
b. loftsinnreiing
c. luksus

(6) Synskverving
a. illusjon
b. søvngjengeri
c. draumar

(7) Hardstyrarar
a. overdommarar
b. lensmenn
c. tyrannar

(8) Ølkveisa
a. delirium
b. ølskum
c. blåveis

(9) To 
a. spade
b. golvteppe
c. grunnstoff

(10) Drusteleg 
a. fyllesjuk
b. majestetisk
c. nevenyttig

(11) Samljod 
a. harmoni
b. ekko
c. utanåtlæring

(12) Sedhævd 
a. kultur
b. farskapssak
c. trolldom

(13) Skrikljod 
a. hegreskrik
b. dissonansar
c. affeksjon

(14) Uvita 
a. besvima
b. bli dement
c. falla

(15) Herkemuge 
a. ugras
b. pøbel
c. bronkitthoste

(16) Forfriskingshus
a. sjukehus
b. restaurantar, kafear
c. bedehus

(17) Trevet 
a. sevja
b. dørstokken
c. galleriet

(18) Antra 
a. disputera, kjekla
b. leggja for anker
c. skjemma bort

(19) Lutlag 
a. fisk lagt til luting
b. samling av krokryggar
c. aksjeselskap

(20) Tøyg 
a. elastisk
b. taus
c. jålete


SVARA kjem her, og sidetala i parentes refererer til utgåva på J.W. Eide forlag, Bergen 1975: 1a (s. 43). 2a (s. 40). 3b (s. 64). 4b (s. 113). 5c (s. 32). 6a (s. 116). 7c (s. 69). 8a (s. 135). 9c (s. 81). 10b (s. 60). 11a (s. 15). 12a (s. 90). 13b (s. 81). 14a (s. 111). 15b (s. 111). 16b  (s. 115). 17c (s. 119).  18a (s. 121). 19c (s. 129). 20a (s. 141).