Kule ord (17): fingerspenn

Eit fingerspenn til å måla Goliat med.
(Foto: Arve Kjell Uthaug)

Fingerspenn er eit lengdemål. Eit særleg vanleg mål er det ikkje, men eg snubla over ordet i forteljinga om David og Goliat i den nyaste bibelomsetjinga (Bibelselskapet 2011). Filistarfylkingane har samla seg mot israelshæren, og kjempa Goliat hånar israelittane fordi ingen vågar møta han til duell mann mot mann. Og Goliat var ingen liten kar, som kjent:

Då kom det fram frå rekkjene ein mann som utfordra til tvikamp. Han heitte Goliat og var frå Gat. Han var seks alner og eit fingerspenn høg. (1. Samuelsbok 17, 4). 

Eit fingerspenn til bruk i matteundervisninga
(Foto: Arve Kjell Uthaug)

Og Bibelselskapet sin fotnote forklarar at eit fingerspenn er omlag 25 centimeter, "avstanden frå tommelen til veslefingeren hos eit vakse menneske". Goliat skal dermed ha vore omlag 3 meter og 25 centimeter høg, jamvel om det finst handskrifter som opererer med at han var ein meter lågare.

Men nok om Goliat, og tilbake til fingerspennet. I dei fleste andre norske bibelomsetjingane eg har sjekka, både bokmåls- og nynorskversjonar, er det eit anna uttrykk som er brukt for fingerspenn her, nemleg spann. Så langt eg har sett, er det berre 2011-utgåva til Bibelselskapet som brukar ordet "fingerspenn" i forteljinga om David og Goliat.

Går vi til ordbøkene, finst ikkje fingerspenn i Nynorskordboka, Bokmålsordboka eller Norsk Ordbok. Ordet spann finst derimot i ordbøkene, og forma fingerspann finst i Norsk Ordbok. Innhaldet er det same i alle tre orda. Mest presis i definisjonen er Norsk Ordbok (fingerspann): "så langt ein kan spana, strekkja (ut med) fingrane frå ytste enden av tumarsfingeren til ytste enden av veslefingeren (jfr spann)". 

Men sjølv om "fingerspenn" er uvanleg, viser det seg at ordet har fått to alternative meiningar. Den eine er den som Bibelselskapet nyttar, og som svarar til definisjonen av fingerspann i Norsk Ordbok. Den andre tydinga har eg kome over i eit lærarheftet til matteboka Matte overalt frå Fagbokforlaget (s. 54). Der er eit fingerspenn spriket mellom tommelspissen og spissen av peikefingeren.

Eg vil tippa denne siste tydinga er den nyaste, men sikker er eg ikkje.