Kule ord (40): indian summer (attpåsommar)

Attpåsommar (Foto: Arve Kjell Uthaug)

Dette ordet passar godt akkurat no her på Vestlandet. Indian summer, indiansk sommar, er varmt sommarvêr om hausten. Overført tyder det ny oppblussande livskraft hjå eldre folk. Store Norske Leksikon skriv at uttrykket "synes å stamme fra USA og ha sin bakgrunn i indianernes utnyttelse av høstens godværsperioder for å samle vinterforråd". Leksikonet viser til uttrykk for det same fenomenet på andre europeiske språk. Her til lands hadde vi uttrykket husmannssommar, fordi husmannen brukte denne tida til eiga innhausting, sikkert etter at han hadde måtta gjera ferdig pliktarbeidet for bonden først. Norsk Ordbok har òg med eit par andre uttrykk for "Indian summer", nemleg attpåsommar, som i attpåklatt, og helgemessesommar. Som kjent er helgemesse (allehelgensdag) første søndag i november, og før var denne minnedagen fast på 1. november. Attpåsommar så seint på hausten kan ikkje ha vore vanleg. September og tidleg oktober høyrest derimot meir sannsynleg ut.

Heilt til slutt tek eg med ein litterær referanse til uttrykket indian summer. Ikkje frå den verdslitterære kanon akkurat, men frå ei bok Johannes Lavik skreiv om far sin i 1919: Andreas Lavik - En biografisk skisse. Boka om indremisjonshovdingen er godt skriven i sin sjanger og med sin knappe og poengterte stil. Utdraget er frå siste kapitlet der Johannes skriv om farens død:

Har du set fjeldet ved høst? Det hænder der kommer stille, varme dager med høi, glitrende himmel over al den brogede farvepragt.
Man kalder det "Indian Summer".
Men sommer er det ikke. Solen brænder ikke. Høst er det heller ikke. Stormene er endda ikke begyndt at slaa. I det linne veirdrag staar fjeldet som et fatamorgana - tæt indpaa  livet, men dog langt borte, i et glitrende klarsyn.
Og denne varme, stille høstklarhet, hvad er den andet end vaar i luften? Hvad er den andet end anelsen om en endda yngre, en endda skjønnere vaar, som skal komme naar vintersøvnen er forbi?
Saaledes er det ogsaa i Guds rike. Naar høsten kommer - da kommer først for alvor vaaren.