Nytt prosjekt skal hjelpa med å redda arameisk språk

Professor Shabo Talay ved Universitetet i Bergen og Freie
Universität Berlin leier prosjektet Aramaic Online (Foto:
Arve Kjell Uthaug)

You will find a short article about the project Aramaic Online in English at the University of Bergen's home page. 

Verda er full av utryddingstruga språk. Det er berre å ta ein kikk på UNESCO-kartet over språk i fare om ein er i tvil. Nokre kan vera borte om få år, andre heng i ein tynn tråd om ein ser eit par generasjonar fram i tid. Det arameiske språket turoyo høyrer til i denne siste gruppa. Arameisk var ein gong eit stort og utbreidd språk i Midtausten, og det var språket Jesus snakka. No er det berre små lommer att der moderne arvtakarar etter dette språket har overlevd. 

 

Turoyo er ein av desse etterkomarane etter det gamle arameiske språket. Kjerneområdet er Tur Abdin i Tyrkia og tilgrensande område i det nordlege Syria. Som med fleire andre minoritetar i Midtausten, er det ein tett samanheng mellom folkegruppe, språk og religion. Turoyo blir brukt av aramearar. Dei er kristne, og mange av dei høyrer til det Den syrisk-ortodokse kyrkja. På grunn av utvandring til Europa er det no langt fleire som snakkar turoyo i «diaspora» enn i det gamle kjerneområdet. Dei finst i land som Tyskland, Nederland og ikkje minst i Sverige. Alle som snakkar turoyo, er (minst) tospråklege anten det andre språket er arabisk, tysk, svensk eller eit anna. Det blir oppgitt ulike tal for kor mange som snakkar språket. Ethnologue opererer med 62 000. Men dette er vanskeleg å måla, og eg har sett langt høgare tal andre stader.

Korleis kan ei innvandrargruppe ta vare på språket når andre og tredje generasjon går over til målet i det nye landet og er i ferd med å gløyma det gamle? Går det an å bli integrert, men likevel ta vare på språket foreldra eller besteforeldra tok med frå eit anna land? Når dei som brukar språket i det gamle kjerneområdet blir færre og færre – på grunn av utvandring, væpna konfliktar og press frå storsamfunnet – kviler i verste fall heile framtida for språket og identiteten som eige folk på skuldrene til diasporaen i Europa. 

Det blir gjort noko for å sikra turoyo ei framtid. Tidlegare denne veka vart det kjent at prosjektet Aramaic Online leia av professor Shabo Talay får 450 000 euro frå den felleseuropeiske støtteordninga Erasmus+. For desse pengane skal prosjektet utvikla eit nettbasert kurstilbod i turoyo, utvikla læremateriale, tilby sommarskular til unge, gje opplæring til lærarar i språket og organisera eit internasjonalt nettverk av ekspertar. Fordi turoyo først og fremst lever som talemål, må prosjektet òg utvikla ei ny rettskriving. Språket har sine røter i det klassiske syriske språket, som ikkje lenger blir brukt som daglegspråk, men lever som liturgisk språk og i gamle bøker. Dessutan står turoyo med eitt bein i Midtausten og eitt i Europa, og prosjektet legg opp til å bruka både det latinske alfabetet og det syriske alfabetet. Det siste er ei krusedullskrift som minner om arabisk. Prosjektet Aramaic Online er forankra ved Institutt for framandspråk, Universitetet i Bergen (for ordens skuld: Eg jobbar der, og er med som administrativ koordinator i prosjektet). Samarbeidspartnarar er Freie Universität Berlin, University of Cambridge, Universität Leipzig og St. Efrem-klosteret i Nederland. Det siste er eit syrisk-ortodoks kloster leia av erkebiskop Mor Polycarpus Augin Aydin. Klosteret er allereie eit viktig senter for arameisk språk og kultur i Europa og har eit stort kontaktnett i arameiske miljø i Europa. Ikkje alle slike universitetsprosjekt har eit kloster og ein erkebiskop med på laget.